Nastrojowy pieśniarz opozycji demokratycznej, wydawca drugoobiegowych kaset, współtwórca Oficyny Fonograficznej CDN, współpracownik KSS "KOR".
Kelus jest autorem zaledwie około 50 piosenek, które pod koniec lat 70. i na początku 80. opublikował bez cenzury na dwóch kasetach: "Piosenki ze starej kasety" i "Z nie skończoną wciąż piosenką". Większość zawartych tam utworów ukazała się pod koniec lat 90. na płytach CD pt. "Kawał w bok od szosy głównej" oraz "Był raz dobry świat". Najpopularniejsze to: "Sentymentalna panna "S"", "Przypowieść o jeżach", "Papierosy Biełomor-Kanał", "Ballada o szosie E-7", a także "Ostatnia szychta na KWK "Piast"" napisana do słów Jakuba Brońca (właśc. Jan Zazula).
Popularność Jana Krzysztofa Kelusa miała wymiar drugoobiegowy, elitarny. Muzyczna estetyka zbliżała go do amerykańskich folksingerów (jak Woody Guthrie), czy rosyjskich bardów (Aleksander Galicz). Fenomen jego piosenek skupiał w sobie charakterystyczny głos wykonawcy oraz wyjątkową ekspresję, mimo stonowanej, pozbawionej krzyku artykulacji. Wszystko to pozwalało eksponować treści, niespotykane w warunkach oficjalnej, czy nawet półoficjalnej przestrzeni kultury PRL. Początkowo ironicznej krytyce podlegały przede wszystkim mechanizmy społeczeństwa konsumpcyjnego i propagandy lat 70., w latach 80. wymowa tekstów zaostrzyła się, dając wyraz oporu przeciwko władzy i nieprawościom stanu wojennego.
Jan Krzysztof Kelus przeszedł do historii polskiej kultury jako pionier kasetowego drugiego obiegu. Pierwsze kasety z własnymi piosenkami wyprodukował w 1977. Wyróżniała je charakterystyczna formułka, w której podawał warunki prawne i cenę za kopiowanie kasety, swój adres domowy, pod który należało wysłać określoną kwotę. W ówczesnych okolicznościach politycznych, oprócz świadectwa odwagi i lekceważenia bezprawnych ograniczeń, była to forma upomnienia się o respektowanie praw autorskich także w warunkach kultury niezależnej. Kelus był współtwórcą podziemnego wydawnictwa CDN, z którego w latach 80. wyodrębniła się Oficyna Fonograficzna CDN. Działając do roku 1990, opublikowała ona ponad 20 tytułów kaset z twórczością niezależną.
Na uwagę zasługuje także wyjątkowa biografia artysty. W marcu 1968, jako doktorant na wydziale socjologii Uniwersytetu Warszawskiego, zaangażował się po stronie strajkujących studentów. Krótko potem znalazł się w grupie osób przemycających książki przez zieloną granicę w Tatrach. Wszystko zakończyło się pokazowym procesem politycznym w 1969, który przeszedł do historii jako "sprawa taterników". Po 1976 Kelus włączył się w prace Komitetu Obrony Robotników. W latach 80. wyprowadził się z żoną na Mazury.
Krzysztof Gajda
MÓWI JAN KRZYSZTOF KELUS
Prezentujemy fragmenty wywiadu, którego Jan Krzysztof Kelus udzielił w 1995 roku Krzysztofowi Gajdzie, piszącemu pracę o jego twórczości.
Amatorski zapis na archaiczne kasety magnetofonowe nie był przeznaczony do emisji. Stąd nie najlepsza jakość nagrania, zrekonstruowanego przez Archiwum Polskiego Radia.