Legendarne trio funkcjonowało na przełomie lat 70. i 80. oraz w latach 90. W 1978 powstał pierwszy wspólny program "Mury", który utrwalił środowiskową popularność zespołu. Cykl złożony był z piosenek opartych na tekstach Jacka Kaczmarskiego, a także innych poetów (Zbigniew Herbert, Mieczysław Jastrun, Krzysztof Maria Sieniawski). "Mury" zostały zarejestrowane w studiach radiowych w połowie września 1980. Tytułowa piosenka, oparta na utworze katalońskiego pieśniarza, Luisa Llacha, stała się nieformalnym hymnem "Solidarności”. Na płycie znalazły się ważne piosenki: "Encore", "Pejzaż z szubienicą", "Śmiech", "Pompeje", "Krajobraz po uczcie", "Źródło".
Artyści do jesieni 1981 stworzyli jeszcze dwa programy: "Raj" oraz "Muzeum". Pierwszy opowiadał historię ludzkości według biblijnego klucza, od stworzenia świata, aż po Apokalipsę, drugi odwoływał się głównie do polskiego malarstwa historycznego. Oba miały wymiar uniwersalny, ponadczasowy, ale znakomicie sprawdzały się jako komentarz do ówczesnej rzeczywistości.
W październiku 1981 artyści wyjechali do Francji na zaproszenie związkowców, jako przedstawiciele polskiej kultury niezależnej. Znaczne zainteresowanie występami, a nawet propozycja nagrania płyty sprawiły, że Kaczmarski przedłużył pobyt w Paryżu, by pilotować projekt. Gintrowski z Łapińskim wrócili do Polski. Stan wojenny 13 grudnia 1981 rozdzielił zespół na długie lata – Kaczmarski rozpoczął żywot emigranta na Zachodzie, Gintrowski z Łapińskim żyli i tworzyli w kraju. Nie oznaczało to końca współpracy. Kaczmarski przesyłał piosenki do Warszawy, a Gintrowski komponował do nich muzykę. Powstałe w ten sposób utwory znalazły się na płytach "Pamiątki" oraz "Raport z oblężonego miasta" Przemysława Gintrowskiego, na której towarzyszyl mu Zbigniew Łapiński.
Po 1990 roku Jacek Kaczmarski zaczął przyjeżdżać do Polski i doszło do wznowienia współpracy. Trio zagrało znakomite koncerty zatytułowane "Mury w Muzeum Raju", w czasie których śpiewali wybór piosenek z trzech pierwszych wspólnie napisanych programów. W 1993 roku powstał cykl "Wojna postu z karnawałem", w całości oparty na tekstach Kaczmarskiego, muzykę zaś napisali wszyscy trzej artyści. Było to ostatnie ich wspólne tak pełne dzieło, które zdaniem wielu stanowi szczytowe osiągnięcie tria. Późniejsza współpraca w trzyosobowym składzie sprowadzała się do okazjonalnych koncertów. Za najważniejszy utwór ostatniego okresu uchodzi "Requiem rozbiorowe" (1995).
Krzysztof Gajda
